AAN DE GEMEENTERAAD VAN BARENDRECHT
Geachte gemeenteraadsleden,
Gaat Barendrecht door met het BAR-construct (de samenvoeging van ambtenaren van Barendrecht, Albrandswaard en Ridderkerk) of willen we een grotendeels eigen gemeentelijke organisatie? Een onderwerp dat leidt tot verhit debat in verkiezingstijd. EVB pleit voor een zelfstandige gemeente met een grotendeels zelfstandige eigen ambtelijke organisatie. Slagvaardige en betrokken medewerkers, voor wie Barendrecht centraal staat.
Sommige partijen, betichten ons op dit standpunt van populisme. Waar het werkelijk over gaat is visie. Hoe zien wij op lange termijn de inrichting van ons gemeentebestuur in Barendrecht. Achter onze slogan “samenwerken ja, samenvoegen nee” gaat meer schuil.. Daarom deze brief. Met onze argumenten én onze reactie op door andere partijen gebruikte tegenargumenten.
Waarom geloven wij niet in het BAR-construct? Wat zijn onze argumenten:
1 – Het concept is achterhaald;
2 – Minder slagvaardigheid en zeggenschap;
3 – Minder identiteit en betrokkenheid;
4 – Gebrek aan visie;
5 – Minder transparantie, minder democratische controle.
Achterhaald concept
De BAR is tot stand gekomen in een tijd waarin schaalvergroting het leidende mantra was. Alles moest groter. Gemeenten van minimaal 100.000 inwoners was de norm. Aldus voormalig minister Plasterk en het kabinet VVD/PvdA in 2012. Om aan herindeling te ontkomen, vluchtte Barendrecht in een schijnoplossing: de BAR. Een ondoordachte en korte termijn oplossing. Die bovendien versneld is doorgevoerd zonder de kiezer te raadplegen. Een vlucht naar voren om zelfstandig te blijven. Inmiddels verschijnen veel kanttekeningen over de religie van de constante schaalvergroting. Ik verwijs bijvoorbeeld naar het boek Gemeente in de genen, dat onlangs verscheen. Over de Nederlandse aard van zelfbestuur. Onze hang naar zelfbeschikking op lokaal niveau. Schaalvergroting vergroot de afstand tussen inwoner en gemeentebestuur. Inwoners zijn steeds mondiger, beter op de hoogte van hun rechten en mogelijkheden. Die inwoners verwachten korte lijnen, betrokken volksvertegenwoordiging, kundige bestuurders, ondersteunt door een betrokken, kundige en dienstbare ambtelijke organisatie. Die snel en adequaat kunnen handelen.
Minder slagvaardigheid en zeggenschap
Op een eigen organisatie heeft een gemeentebestuur maximaal grip. Dat geldt niet voor gemeenschappelijke regelingen, zoals de BAR-organisatie. Deze regeling is een schip met drie kapiteins: namelijk de drie colleges van B&W. Dat tast de autonomie van daadkrachtig zelfstandig bestuur aan. Slagvaardigheid neemt af. Stelt één van de gemeenten hogere eisen aan dienstverlening, die organisatiewijzigingen vragen, maar de anderen willen het niet? Welkom in de realiteit, dit gebeurt. Gevolg: vertraging in besluitvorming, uitstel of zelfs afstel. Ook zeggenschap over personeel is op afstand komen te staan. Functioneert een directeur, een afdelingshoofd of een medewerker niet? Het gemeentebestuur is niet beslissingsbevoegd. Zij kunnen slechts vragen om actie en ingrijpen.
Identiteit en betrokkenheid
Een eigen gemeentelijke organisatie geeft identiteit aan medewerkers. Die identiteit wordt ontleend aan de gemeente en haar bestuur. Waar medewerkers voorheen het ‘DNA’ van Barendrecht hadden, vroeg de fusie om daar juist afstand van te nemen. De leidende cultuur in Barendrecht is kind van de rekening. De Barendrechtse cultuur omvat onder meer resultaatgerichtheid, transparantie, direct contact en daadkracht. Duidelijke kernwaarden. Die kernwaarden dreigen plaats te maken voor bureaucratie, doofpotgedrag, oeverloos verbinden en politieke spelletjes. Voor medewerkers is identiteit essentieel. Het zorgt voor passie, trots en betrokkenheid. Eigenschappen die bij uitstek ook leiden tot doelmatigheid van uitgaven (besteden we gemeenschapsgeld goed?). En tot betere banden met inwoners en maatschappelijk partners.
Gebrek aan visie
De stip op de horizon ontbreekt. In aanloop naar de BAR waren er ook in Barendrecht partijen (VVD, D66) die openlijk zinspeelden[1] op een volledige samenvoeging. Met de BAR als tussenstap. Daarvan nemen zij inmiddels afstand, hoewel de VVD op haar website nog wel vermeld zich niet tegen een samenvoeging te zullen verzetten. Wij zijn het hier met elkaar oneens. EVB zal zich tegen een samenvoeging wél verzetten.
De vraag of dit BAR construct het eindplaatje is, is wel relevant. Wij denken van niet. Onze stip op de horizon is geen gemeente Midden-IJsselmonde en geen tussenvariant met complexe structuren. Onze visie is: zelf doen wat je zelf goed kan en samenwerken waar dat daadwerkelijk en aantoonbaar loont. Dat betekent wat EVB betreft dat kerntaken moeten worden teruggehaald naar Barendrecht.
Zoals uitvoeringstaken waarbij een gemeente te maken heeft met kwetsbare inwoners en betrokken maatschappelijk partners. Denk aan de uitvoering van zorg, welzijn en de bijstand. Maar ook veiligheidstaken (vergunningen, handhaving), gemeentelijke communicatie en ruimtelijke ontwikkeling. Er zijn wat EVB betreft ook zaken die wél goed samen verricht kunnen worden. Denk aan afvalinzameling en ICT. Bij dat laatste onderwerp, kun je je overigens afvragen of de BAR een logische afbakening is. Wellicht kunnen we op ICT gebied op termijn met Rotterdam, provinciaal, of landelijk samenwerken. Waarom zou iedere gemeente zijn eigen software moeten aanschaffen voor het uitvoeren van haar kerntaken?
Het nieuwe regeerakkoord is over gemeentelijke herindelingen en ambtelijke fusies vaag. De provincie is zoekende naar haar rol als toezichthouder. De provincie is overigens niet ‘de baas’ van gemeenten, maar toezichthouder op afstand. Gemeenten zijn in Nederland autonoom. De gemeenteraad, door haar inwoners gekozen, is de baas.
In haar zoekende rol gaf de provincie Zuid-Holland onlangs bureau Berenschot opdracht tot onderzoek naar ambtelijke fusies in Nederland. Berenschot presenteerde 14 februari jongstleden de bevindingen. Openbaar. U kunt het nakijken[2].
Enkele interessante uitspraken van de onderzoekers:
1 – Vlucht niet in een fusieconstruct uit angst voor herindeling, maar vanuit meerwaarde;
2 – Wilt u snel en zichtbaar resultaat qua geld en inhoud? Kies dan niet voor dit complexe construct;
3 – Géén van de 9 onderzochte fusies (waaronder de BAR) is onderscheidend succesvol;
4 – Er is géén enkel succesvol lichtend voorbeeld van ambtelijke fusie;
5 – De ambtelijke fusie is een zeer complexe variant, zeggenschap wordt kleiner;
6 – Wil je er nog iets van bakken, dan moet je juist veel méér autonomie inleveren;
7 – Succes is ook afhankelijk van een logische gebiedssamenhang tussen de partners;
Wat duidelijk wordt, is dat gemeenten nadrukkelijk wordt gevraagd om een lange termijn visie. Hier gaat de provincie de komende vier jaar met gemeenten over in gesprek. EVB heeft een duidelijke lange termijn visie: zelf doen wat je zelf goed kan, met een grotendeels eigen organisatie. En samenwerken waar dat loont en aantoonbaar beter is. De huidige BAR past niet in die visie. Van dit model nemen we dus afscheid.
Transparantie en goede democratische controle ontbreken.
Aan het aantal kanttekeningen bij het BAR-construct is recentelijk een nieuw hoofdstuk toegevoegd. Namelijk het gebrek aan transparantie en democratische controle. Notulen van vergaderingen van het dagelijks bestuur van de BAR worden angstvallig onder de pet gehouden. Alsof het hier verslagen van de AIVD betreft. De commissie stiekem, die staatsgeheimen bewaart. Dit is natuurlijk onzin. En een gemeenteraad zou dit niet moeten accepteren. De werkelijke reden van geheimhouding is het gedrag van enkele bestuurders in de BAR. En ik verklap u alvast, niet die uit Barendrecht. Als de notulen op enig moment openbaar worden, zal blijken dat bestuurders (wethouders én burgemeesters) van Ridderkerk en Albrandswaard hebben geprobeerd een collega bestuurder uit Barendrecht te wippen. Niet vanwege zijn bestuurlijk handelen, maar omdat deze bestuurder ook lijsttrekker is. Van een lokale partij, met een verkiezingsprogramma wat hen niet aanstaat. Een ongekende inbreuk op de democratische vrijheid. En de Barendrechtse gemeenteraad? U zit erbij, u kijkt ernaar en u laat dit toedekken. Bang voor commotie en electorale schade. Openbaarheid kan BAR-sceptici immers in de kaart spelen. EVB heeft een duidelijk standpunt over transparant bestuur. En dat is als volgt: alles wat bestuurders en de gemeente doen, kan op elk moment openbaar gemaakt worden. Tenzij er aantoonbaar financiële of privacy belangen in het geding zijn. Daar mag u EVB altijd en overal op aanspreken.
De tegenargumenten ontkracht
Voorstanders van het BAR-construct, bedienen zich van de volgende argumenten:
1 – De samenwerking levert veel geld op;
2 – Als we stoppen, gaat de OZB omhoog;
3 – De dienstverlening is op hoog niveau;
4 – De kwetsbaarheid neemt af;
5 – Dit onderwerp zorgt voor onrust onder medewerkers;
6 – Stoppen met de BAR is het einde van een zelfstandig Barendrecht;
7 – EVB is tegen samenwerken en EVB beschadigt de BAR.
Deze argumenten zijn deels waar, grotendeels niet waar of de helft van het verhaal.
Daarom ga ik er per stelling op in.
Het levert geld op
Dit is de helft van het verhaal. Bij aanvang van de BAR, is een bezuiniging afgesproken van € 5 miljoen per jaar, waarvan € 2 miljoen voor Barendrecht. Die bezuiniging wordt deels gerealiseerd. Maar Berenschot plaatst hier een zeer belangrijke kanttekening[3] bij: namelijk dat vergelijkbare gemeenten die niet aan zo’n construct zijn begonnen, deze besparingen óók wisten te realiseren! Ofwel: ambtelijke fusies besparen niet méér geld dan andere gemeenten. Wat EVB betreft verklaarbaar. Bezuinigen is een beetje efficiency, maar vooral keuzes maken. En juist door keuzes te maken bij het inrichten van een kleine, slagvaardige, eigen organisatie, denken we op termijn te besparen. Denk aan minder reiskosten, minder afstemming, minder kader, minder bureaucratie.
Als we stoppen gaat de OZB omhoog
De OZB gaat omhoog als we stoppen met de BAR. Althans dat stellen het CDA[4]: € 132 per huishouden en VVD[5]: 30% hogere OZB. Dit is verkiezingsprietpraat. Bangmakerij die zich laat vergelijken met de BREXIT. Zie de kanttekening hierboven over ‘het levert geld op’. Verder is het natuurlijk niet zo, dat als we de BAR ontmantelen en delen ervan terughalen naar Barendrecht, dat gerealiseerde besparingen dan teniet gedaan worden. Die ontmanteling moet zorgvuldig plaatsvinden. Een scenario waarbij de OZB met tientallen euro’s of percentages omhoog gaat, is vanzelfsprekend ook voor EVB onacceptabel. En dat zal ook niet gebeuren.
De dienstverlening is op hoog niveau
Inwoners van Barendrecht geven vergeleken met het landelijk gemiddelde, een hoog cijfer voor onze dienstverlening. Maar de dienstverlening is ten opzichte van voor het BAR-construct afgenomen. Terwijl de doelstelling was dat deze zou toenemen.
De kwetsbaarheid neemt af
Dit is de enige algemene positieve conclusie die Berenschot op provinciaal niveau trekt. Door ambtelijke fusies zijn er meer ambtenaren, die elkaar kunnen vervangen.
Dit onderwerp zorgt voor onrust onder ambtenaren in de BAR
Vooral de PvdA slaat regelmatig op deze trom. EVB spreekt regelmatig ambtenaren die in de BAR werken. Een aantal van hen woont ook in Barendrecht. Er zijn ambtenaren, die de BAR positief vinden. Maar er zijn ook genoeg ambtenaren, die liever vandaag dan morgen terugkeren naar een zelfstandige organisatie. Hoe dan ook, ambtenaren die onrustig worden van standpunten in de lokale politiek, die moeten zich volgens EVB überhaupt afvragen of zij wel het juiste beroep hebben gekozen. Want in een politiek-bestuurlijke omgeving is het nu eenmaal wel eens onrustig. Dat was het overigens ook toen de gemeenteraad in 2013 besloot om de BAR te vormen. Die vorming ging namelijk gepaard met bezuinigingen op personeel, ontslag dus. De huidige insteek van EVB is vooral ideologisch gedreven. Wat is volgens ons het beste voor de Barendrechtse inwoners.
Stoppen met de BAR is het einde van een zelfstandig Barendrecht
Dit is bangmakerij. Afkomstig van politici met politieke ingangen op het provinciehuis of in Den Haag. De provincie Zuid-Holland is net als de gemeente een politiek orgaan. En in dat politieke orgaan zitten partijen die niks op hebben met de toenemende invloed van lokale partijen. Zij zien de traditionele macht in gemeenten afbrokkelen. Net als een gemotiveerde achterban. Het lukt partijen als VVD, PvdA en D66 in sommige gemeenten nauwelijks om voldoende kandidaten te werven. En dan is een gemeentelijke herindeling een bruikbaar instrument om de afbrokkelende macht op gemeentelijk niveau in te dammen.
Maar zolang Barendrecht zich kan beroepen op een heldere toekomstvisie, zolang we onze kerntaken gedegen uitvoeren, zolang we een gezond huishoudboekje hebben, zolang we in de regio goed samenwerken, zolang het opkomstpercentage bij de verkiezingen hoog is en zolang we een betrokken en daadkrachtige gemeenteraad en college van B&W hebben, zolang we dat realiseren, is er voor de provincie geen enkel argument om in te grijpen. EVB vindt dat het een taak is van het gemeentebestuur om de provinciale bestuurders te betrekken bij de toekomstvisie van Barendrecht. En hen deelgenoot te maken van onze lange termijnvisie als zelfstandige gemeente. Maar wel als gelijkwaardige partners.
EVB is tegen samenwerken en EVB beschadigt de BAR
EVB is de afgelopen maanden in zowel de gemeenteraad als in de campagne nogal eens afgeschilderd als een partij die het conflict zoekt. Als ruziezoekers. Dat is onjuist. Wij denken dat inwoners er op rekenen dat politici en bestuurders stelling nemen tegen verkeerde plannen. Tegenover het vermeende conflictmodel staat een ander uiterste: het toegeefmodel. Een model, waarbij politici en bestuurders vooral op de relatie gaan zitten. En minder scherp op de inhoud. Met als risico dat ondertussen het belang van de gemeenschap wordt verzaakt. EVB is van de inhoud. We strijden op inhoud en met visie voor een zelfstandig Barendrecht, met een eigen organisatie. Niet vanuit retoriek, om de onderbuik te prikkelen of om anderen in diskrediet te brengen. We strijden op een open, eerlijke en directe manier. En ja, dan trap je af en toe anderen op de tenen. Maar dat is inherent aan de politiek. EVB is voor samenwerken, maar tegen samenvoegen.
Conclusie
Deze brief is een poging om onze visie op de BAR-discussie over het voetlicht te brengen. Tot en met woensdag is het campagne tijd. Een tijd om elkaar de maat te nemen en verschillen uit te vergroten. Met als resultaat hopelijk een hoge opkomst. Een dag later begint het gesprek. En tijdens dat proces staat wat EVB betreft de inhoud voorop.
Namens Echt voor Barendrecht,
Lennart van der Linden
Lijsttrekker
[1] https://www.echtvoorbarendrecht.nl/middenijsselmonde/
[2] https://channel.royalcast.com/provinciezh/#!/provinciezh/20180214_1
[3] https://channel.royalcast.com/provinciezh/#!/provinciezh/20180214_1 op 0:21:30
[4] https://barendrechtsdagblad.nl/verkiezingen-venijn-zit-staart/
[5] https://barendrecht.vvd.nl/nieuws/26702/barendrecht-zonder-bar-verhoging-ozb-met-30