Sinds onze oprichting in 2013 heeft EVB het standpunt dat belangrijke beleids- en uitvoeringstaken zo veel mogelijk door onze eigen gemeente georganiseerd moeten worden. Inmiddels is deze ambitie opgenomen in het meerjarenprogramma 2022-2026 dat recent door het college van B&W is gepresenteerd en wordt deze ook breed gesteund in de gemeenteraad (door 23 van de 29 raadsleden). Het proces van de zogeheten ‘’ontvlechting van de BAR-organisatie’’ (de ambtelijke fusie van Barendrecht, Albrandswaard en Ridderkerk) is daarmee begonnen. Maar waarom willen wij dit eigenlijk?
Drie vragen over onze visie:
1) Waarom vindt EVB het belangrijk om taken zo veel mogelijk gemeentespecifiek te organiseren?
Dit heeft te maken met wat wij ‘’de menselijke maat’’ noemen. Burgers kiezen volksvertegenwoordigers en verwachten dat zij besluiten kunnen nemen die leiden tot beleid en uitvoering conform hun belangen. De realiteit voor de gemeente Barendrecht is dat onze volksvertegenwoordigers sinds de oprichting van de BAR-samenwerking hiertoe steeds minder in staat zijn. Sinds de oprichting van het samenwerkingsverband BAR wordt namelijk een steeds groter deel van de begroting gealloceerd in BAR-verband. De bestuurders en volksvertegenwoordigers van Barendrecht hebben hier steeds minder over te zeggen. Verder lopen de managementkosten in de samenwerking gestaag op, waardoor er ook minder geld vrij is te besteden. Terwijl de BAR-samenwerking nu juist ook was aangegaan om financieel voordeliger uit te zijn. Tot slot worden er veel besluiten in BAR-verband genomen, waardoor bestuurders van Barendrecht niet zelf kunnen besluiten, maar in overleg moeten met collega bestuurders van Albrandswaard en Ridderkerk. Dit werkt vertragend en er is hierdoor minder invloed van de inwoners van Barendrecht op besluitvorming. Er wordt nu dus langzamer, minder efficiënt beleid gemaakt, dat minder in het belang is van Barendrechters. Hiermee ontstaat er een grotere afstand tussen de burgers en de overheid. EVB is een partij die deze afstand juist kleiner wil maken en niet groter. De BAR-samenwerking zien wij daarom als een fuik van toenemende managementkosten en afnemende invloed voor de Barendrechtse kiezer. Een fuik waar we het liefst zo snel mogelijk uitzwemmen.
2) Uittreden uit de BAR, is dat wel verstandig?
Het is van belang om te vermelden dat EVB niet per se volledig wil uittreden uit de BAR. We willen een eigen gemeentelijke organisatie, waarin belangrijke beleids- en uitvoeringstaken specifiek voor Barendrecht zijn georganiseerd. Dit neemt niet weg dat er ook taken zijn die je beter in samenwerkingsverband kan organiseren, bijvoorbeeld omdat het kosten- of schaalvoordelen oplevert. Denk hierbij bijvoorbeeld aan gezamenlijke inkoop of ICT-beheer. Wij volgen hierbij het credo: ‘’Zelf doen wat we zelf het beste kunnen en samenwerken waar dat aantoonbaar voordeel oplevert’’. Om dit te realiseren zijn er verschillende varianten denkbaar en één van die varianten is volledige uittreding uit de BAR.
Het onderzoeksbureau Van de Laar heeft in opdracht van de drie BAR-gemeenten een variantenanalyse uitgevoerd voor de toekomst van de BAR. Dit rapport is op 15 februari 2022 gepubliceerd en hierin worden een vijftal toekomstvarianten voor de BAR beschreven met hun voor- en nadelen. De vierde variant, een eigen gemeentelijke organisatie met shared services op BAR-niveau, lijkt het beste bij de visie van EVB aan te sluiten. Deze variant is ook door het college gekozen voor verdere uitwerking en is in november 2022 door het bureau Rijnconsult verder onderzocht met een zogeheten impactanalyse. Inmiddels spreken we dan ook niet meer van het uittreden uit de BAR, maar van het ontvlechten en gemeentespecifiek organiseren van taken.
3) Het ontvlechten en gemeentespecifiek organiseren van taken, dat kost toch veel geld?
Eerlijk is eerlijk: een reorganisatie kost geld en dat geldt ook voor het ontvlechten van taken uit de BAR-samenwerking. Hoeveel geld dat gaat kosten weten we nu nog niet, want dat is afhankelijk van de exacte uitwerking en van onderhandelingen met de gemeenten Ridderkerk en Albrandswaard. Dat moet de komende maanden duidelijker worden. Overigens kost het in stand houden van de BAR-organisatie ook geld. De komende maanden zal uiteraard nog veel gesproken worden over de kosten van de ontvlechting in relatie tot de baten die voor Barendrecht gerealiseerd worden.
Over die baten gesproken: die zijn vooraf vaak niet exact te becijferen. Dit maakt de discussies soms lastig, omdat de kosten met cijfers op papier staan en de baten slechts kwalitatief benoemd kunnen worden. Wat echter wel duidelijk is, is dat er grote baten zijn. Denk bijvoorbeeld aan betere kwaliteit van besluiten en snellere besluitvorming voor de Barendrechtse inwoners. Lijnen voor besluitvorming worden korter en overzichtelijker. Dit verhoogt de efficiëntie in het ambtelijk apparaat, bijvoorbeeld doordat er minder tijd nodig is voor overleggen, discussies en het aanpassen van stukken. Ook is denkbaar dat er minder frustraties en wachttijden ontstaan bij inwoners, omdat hun belang beter in de besluiten naar voren komen en de processen sneller zullen verlopen. Dit scheelt dan weer in het aantal klachten en bezwaren, zodat het ambtelijk apparaat minder wordt belast. Hoeveel euro’s gaat dit de gemeente Barendrecht opleveren? Zegt u het maar..
Verder verwachten we dat er meer specifieke kennis over Barendrecht in de ambtelijke organisatie opgebouwd kan worden en dat medewerkers die alleen voor Barendrecht werken (dus niet voor drie gemeenten in totaal) beter in contact kunnen staan met de inwoners, instellingen en bedrijven. Ze weten beter wat er speelt en kunnen hun dienstverlening en beleidsstukken daar beter op aanpassen. De kwaliteit van het openbaar bestuur en het vertrouwen van de burger in de overheid nemen hierdoor toe. Zijn deze baten in geld uit te drukken? Zo ja, dan zal het een enorm bedrag zijn…
Rijnconsult onderschrijft in haar rapport grotendeels de inzichten van EVB. Zij formuleert het als volgt: ‘’Met een eigen ambtelijke organisatie is er meer mogelijkheid om keuzes en prioriteiten te stellen. Doordat het compacter georganiseerd is met één duidelijke aansturingslijn kan de slagvaardigheid ook toenemen. Meer vertrouwen over en weer, kortere lijnen, geeft kansen op effectiever kunnen werken. Dat is moeilijk kwantificeerbaar maar is een effect wat door de hele organisatie heen gaat. In de eerste paar jaren zijn er frictiekosten als gevolg van bijvoorbeeld extra inhuur als gevolg van extra verloop en tegen de achtergrond van de krappe arbeidsmarkt. Ook zal de eerste jaren de nieuwe organisatie nog niet direct gestroomlijnd zijn. Het biedt tegelijkertijd ook kansen om de organisatie opnieuw te gaan inrichten. Er is veel werk te verzetten waardoor voor medewerkers die overgaan naar Barendrecht er plek en werk is. Incidentele kosten zijn er bij een dergelijk ontvlechtingsproces zeker, om de organisatie op te bouwen en goed neer te zetten. Vergeleken met de omgekeerde beweging naar een (ambtelijke) fusieorganisatie zijn er wel een aantal (bedrijfsvoerings)zaken die grotendeels in tact blijven waarop gebouwd kan worden. Ook is het effect en proces minder omvangrijk dan het ontvlechten uit een volledige herindeling’’.
Tot slot
Onze visie over het ontvlechten en het organiseren van taken van de BAR is kortom een goed onderbouwde visie en dus zeker geen loze verkiezingsbelofte. We begrijpen dat er nog een flink traject te doorlopen is, maar hebben er alle vertrouwen in dat de juiste koers is ingezet. Er zal een sterke slagvaardige gemeentelijke organisatie voor Barendrecht opgebouwd worden, waarbij we tegelijkertijd regionaal samenwerken op onderwerpen waarbij dat aantoonbaar voordeel oplevert. En ook belangrijk: een organisatie met een eigen identiteit is aantrekkelijk voor medewerkers. Dat sluit aan bij een behoefte van medewerkers die in het laatst gehouden medewerkerstevredenheidsonderzoek ook duidelijk naar voren kwam. We gaan dus moedig voorwaarts, maar houden gedurende het hele proces natuurlijk ook de vinger aan de pols voor wat betreft de kosten voor deze ontvlechting. Daarnaast zijn wij niet doof voor opbouwende kritiek. In tegendeel, we werken graag samen in de gemeenteraad met alle partijen die constructief met ons willen bouwen aan een toekomstbestendige eigen ambtelijke organisatie. We willen immers het beste voor de inwoners van Barendrecht!
